ÇELTİK TARIMI

Çeltik bitkisinin sıcaklık isteği fazladır. 90-180 gün arasında yetişir. Çeltik, su içinde çimlenebilen tek tahıl cinsidir ve ekiminden hasat dönemine kadar su içinde yetişir. Çeltik ekimi Mayıs ayının ilk yarısında başlamalıdır.
Çeltik üretiminde ülkemizde il düzeyinde yoğunlaşma vardır. Edirne %44, Samsun %15, Balıkesir %13, Çanakkale %7 ve Çorum %6`lık bir paya sahiptir. 5 ilin üretimleri toplam üretimin %85`ini oluşturmaktadır. Kalan %15`lik kısmı ise Sinop, Tekirdağ, Kırklareli, Bursa, Çankırı, Diyarbakır ve Mersin gibi diğer iller oluşturmaktadır.
Çeltik ekimi yapılan küçük taneli çeşitler için 15 kg/dekar, orta taneli çeşitler için 17–18 kg/ dekar, iri taneli çeşitler için 20 kg/dekar tohum miktarı tavsiye edilmektedir. m2 ’ ye atılması gereken dane sayısı da 500–600 adettir.
Çeltik içeriğindeki protein miktarı bakımından diğer tahıl bitkilerinden oldukça yüksektir.
Şimdi birazda çeltik yetiştiriciliğinden bahsedelim;
Çeltik üretimimizin rekabet gücünü arttırmak için üretimden tüketime kadar geçen süreçte kaliteli yüksek ürün hedefimiz olmalıdır. Bu süreç ekilecek çeltik çeşidiyle başlar tarlamızın hazırlığı, ekim yaptığımız zaman, ekim sıklığı, kullanılan gübreler doz ve uygulamaları, pestisit ilaç kontrolü, su kesme, hasat, kurutma, depolama şartları, işleme ve pazarlamada kullanılan yöntemlerin uygun olması ile sona erer. Tarlada yetiştirilen bitki çeltik olup işlendikten sonra ise pirinç olarak değerlendirilir.
Çeltik bitkisi kök, sap ve kardeşlenme, çiçek ve daneden oluşur.
Çeltik tek yıllık bir bitkidir ve çeltiğin kök sistemi ince ve saçak haldedir. Bu sebeple diğer tahıllar su altında kaldığında oksijensizlikten ölme riski varken çeltik su içinde çimlenir ve kökleri su altında sürekli olarak kalabilir.
Çeltikte sap boğum ve boğum aralarından oluşmaktadır. Erkenci çeşitler kısa geçci çeşitler daha uzun olur. Çeltik bitkisinin birden fazla sap ve salkım meydana getirmesine ‘ kardeşlenme’ denir. Kardeşlenme çeltik tohumumuzu tarlaya attıktan iki hafta sonra başlar tabi kardeşlenme zamanı ve yoğunluğu çeltik çeşidimize ve iklim, çevre şartlarına göre değişir.
Çeltikte çiçekler kalabalık halde sapın uç kısmında karışık salkım durumundadır.
Çeltik bitkisinin danesi; harmandan sonra elde edilen kavuzlu ürüne çeltik, kavuzları soyulmuş fakat parlatma işlemi görmemiş daneye kargo, fabrikada kabukları soyulmuş ve danenin parlatılması sonucu elde edilen ürüne de pirinç denir.
Çeltik bitkisinin yapısı ise pirinç kabuğu, pirinç kepeği, pirinç kepeği yanı, kırık daneler, pirin unu ve kavuz olarak değerlendirilir.
100 gr saf pirinçte sodyum, fosfor, potasyum, kalsiyum, demir, magnezyum, fosfor, E ve B vitaminleri bulunmaktadır.
Çeltik tohumu su içerisinde en az 9- 13 derece arasında çimlenir.
Çeltik bitkisi kardeşlenme devresi ortalarından sonuna kadar su seviyesi 5-10 cm su yüksekliğinde olmalıdır. Ekimden 55-60 gün sonra su yüksekliği 15 cm’e çıkarılmalı ve çiçeklenmeye kadar su kesimi yapılmayıp su seviyesi düşürülmemelidir. Hasattan 15-20 gün önce su akışı durdurulmalı ve tavalardaki su boşaltılmalıdır.
Bölgemizde çeltik yetiştiriciliğinde çoğunlukla Vasko, Osmancık, Cameo, Ronaldo ve Efe adlı tohum çeşitleri kullanılmaktadır.
Çeltikte yüksek verim almak istiyorsak uygun doz ve zamanda gübreleme şarttır. Çeltik bitkisinin yetişebilmesi için toprakta gerekli element sayısı 16 olması gerekliyken bunlardan sadece Azot potasyum fosfor ve çinko elementleri için gübreleme yapılmaktadır.
Çeltik bitkisinde çeşitlere bağlı olarak tavsiye ettiğimiz Azot miktarı 15-20 kg arasındadır. Kullanılacak Azot, iki veya üç eşit parçaya ayrılarak kullanılmalıdır. Azotlu gübrenin yarısı ekimde veya kardeşlenme başlangıcında, yarısı da mutlaka ekimden 55–60 gün sonra uygulanmalıdır. Fosfor olarakta ekim öncesi dönüme 20 kg olarak şekilde kompoze gübreler ile karşılanmalıdır. Potasyumlu gübre ihtiyaca göre kullanılmadır. Çinko çeltik için çok önemlidir. Eksikliğinde genç yapraklarda renk değişmesi olarak kendini gösterir. Bu belirtiler çeltiğin 4 yapraklı olduğu dönemde görülmeye başlar yapraklar dik duramaz suya yatarlar kardeşlenme gecikir ve kardeş sayısında azalma görülür.
Gelelim Çeltikte en büyük verim problemleri yaratan zararlı, hastalık ve yabancı otlara. Çeltik çiftçilerimiz yüksek verim almak istiyorsa gübreleme gibi insektisit, fungisit ve herbisit uygulamalarını zamanında doğru pestisitlerle ve uygun dozlarda yapmalı şarttır.
Çeltikte en çok görülen zararlı tepegözdür. Tepegözün ergin ve larvası çeltikte çimlenme devresinde kuvvetli ağızlarıyla taneleri taşımakta, devamlı hareket edip toprağı karıştırarak çimlenen tanelerin toprağa tutunup köklenmesine engel olmakta, çimlenmiş olanların tepelerini kopararak gelişmeyi durdurup tavaların bozulmasına sebep olmaktadır. Ayrıca çeltik tarlalarındaki sivrisinek larvaları ve yumurtaları ile de beslenmektedir.
Ülkemizde ekonomik ölçüde sorun yaratabilen ve kimyasal mücadele uygulanan üç önemli çeltik hastalığı vardır. Bunlar çeltik yanıklığı, kök boğaz çürüklüğü ve Kahverengi yaprak lekesi ‘dir. Hastalıktan dolayı bazen tarladan hiç ürün alınmayabilir. Hastalık, alınan ürün miktarını düşürdüğü gibi elde edilen ününün pirinç kalitesini de düşürmektedir. Hastalık etmeni hastalıklı tohumlar, tarlada kalan hastalıklı bitki artıkları ve toprakla taşınır. Hastalığın meydana gelmesi için sağlayan uygun koşullar Yüksek nispi rutubet (% 80 ‘nin üzerinde),Aşırı dozda Azotlu gübreleme ve azotlu gübre uygulama zamanının iyi ayarlanamaması, Geç ekim yapmak ve bitki sıklığının fazla olması, yüksek hava sıcaklığı (28–30 C), soğuk veya serin sulama suyudur.
Çeltikte kimyasal mücadele genellikle yabancı otlara karşı herbisit kullanımı ile gerçekleşir. Çeltikte sorun oluşturan yabancı otlarının yayılışları, sulama, sel suları, hasat sonrası hayvan otlatmaları, bulaşık tohum, yanmamış çiftlik gübrelerinin kullanılması, toprak aletleri, harman makineleri ve rüzgârla olabilmektedir. Yabancı otların gelişmeleri kültür bitkisine göre yüksek olduğu için, yabancı otlarla birlikte büyüyen çeltiklerin gelişimi zayıf olur ve kardeş sayısı az olur ve böylece verimde düşük olur. Çeltik tarlalarında sıkıntı yaratan en önemli yabancı ot Darıcandır. Darıcandan sonra Kız otu, Dip otu, Baraj otu, Topalak, Sivri saz, Sivri dikenli sandelye sazı, Kurbağa kaşığı, Su menekşesi ve Hasır otu sorun olmaktadır. Yabancı otlar çeltik bitkisinin besini, suyu ve tüm ihtiyaçlarıyla rekabete girerek verimi düşürürler. Bu sebeple mücadele etmek şarttır. Ne yazık ki çiftçilerimizin fazla dozda ve yanlış uygulamalarla herbisit uygulaması sonucu otların ilaçlara karşı dayanıklılığı artmış olup ilaçlar otu öldürmemektedir. Çeltik çiftçilerimiz bu konuda hassas olmalı herbisitlerin uygulanma yöntemini dozunu ilaç seçimini doğru yapmalıdırlar. Diğer türlü çeltikte istedikleri verimi alamamakla beraber emeklerini çöpe atmış olacaktır.

Kübar Karatoprak